سفر و گردشگری یا عبارت انگلیسی آن (توریسم) به طور کلی به مسافرت‌های تفریحی گفته میشود. البته چند سالی است که هرگونه مسافرت که موجب ترک محل زندگی شخص قرار گیرد از همین قبیل حساب میشود. در زبان فارسی به شخصی که سفرهای گردشگری می‌کند گردشگر و در زبان انگلیسی (توریست) گفته میشود. واژه گردشگری از زمانی مورد استفاده قرار گرفت که اقشار متوسط جامعه یعنی طبقه‌ای از جامعه که توانایی مالی نسبتا مناسب‌تری به سایرین داشتند، اقدام به سفر نمودند. تقریبا بالای ۹۵ درصد گردشگران درسفرهای خود به (فرهنگ، آب و هوا و مناظر طبیعی) اهمیت زیادی می‌دهند. همواره ثروتمندان در سفرهای گردشگری خود مناطق دور دست را انتخاب کرده‌اند. این یک مسئله اتفاقی نبوده!!! بلکه معمولا برای دیدن مناطق و مناظر و ساختمان‌های کهن یک منطقه به این سفرها رفته اند. در ادامه با ما همراه باشید تا با انواع گردشگری آشنا شویم:
ریشه واژه گردشگری و آشنایی با انواع گونه‌شناسی گردشگری
واژه توریسم (Tourism) از کلمه تور (Tour) به معنای گشتن ساخته شده است. ریشه در لغت لاتین Tourns به معنای دور زدن، رفت و برگشت بین مبدأ و مقصد و چرخش دارد که از یونانی به اسپانیا، فرانسه و در نهایت به انگلیس راه یافته است. در گذشته از واژه عربی سیاح استفاده می‌شد که از کلمه سیاحت به معنی گشت و گذار بوده است.
تعریف گردشگری
سازمان جهانی گردشگری با توجه به تمامی تعاریف گردشگری که تا قبل از سال ۱۹۹۴ ارائه شده بودند در سال ۱۹۹۵ یک تعریف نهایی منتشر کرد: «به مجموعه فعالیت‌های فرد یا افرادی که به مکانی غیر از مکان عادی زندگی خود سفر کرده‌اند و حداقل ۲۴ ساعت و حداکثر یک ۳۶۵ روز در آن مکان اقامت گزیدند و هدف از سفر آنان نیز گذراندن اوقات فراغت و تفریحات بوده است و البته اهدافی نظیر اشتغال و کسب درآمد شامل آن نمی‌شود، بر این اساس کسانی که شامل این تعریف می‌شوند نیز گردشگر نامیده می‌شوند.
گردشگری در ایران
از سفرنامه‌هایی که به جای مانده به این نتیجه می‌رسیم که هرانچه از قرن نهم تا قرن چهاردهم میلادی وجود دارد گردشگری توسط مردمانی است که از منطقهٔ جغرافیایی ایران پیش از دورهٔ اسلامی است به کشورهای خاورمیانه و خاور دور، مانند: ژاپن و اروپا سفر می‌کردند. این گردشگران گزارش سفر خویش را در کتاب‌های جغرافیائی یا در پژوهش‌های تاریخی و عقیدتی ارائه داده‌اند و در این دوران خبری از رفت و آمد گردشگران اروپایی و مردمان غربی نیست؛ و گویا آنان هیچ گونه علاقه‌ای به گردشگری نداشته‌اند. گاهی به یک جهانگرد و تاجر یهودی غربی در بلاد شرق برمی‌خوریم. از قرن پانزدهم به بعد، به ویژه در قرن هفدهم می‌بینیم که جریان گردشگری به‌طور دقیق به عکس جریان یافته‌است. جهانگردان مهم را غربیان تشکیل می‌دهند که به سرزمین‌های شرق روی آورده و گزارش‌های گوناگونی از آداب، میراث فرهنگی، شیوه‌های حکومتی، اجناس و محصولات شهرهای اسلامی داده‌اند و خبری ازجهانگردان مسلمان نیست یا اگر رحله هائی وجود دارد، در محدوده سفر حج و از منطقه‌ای اسلامی به منطقه‌ای دیگر است. ایران بعد از آلمان و گرجستان مقام سوم در صادرات گردشگر به آسیا صغیر را داراست. به دلیل ارزان بودن سفر به کشورهای همسایه ایرانیان کشور ترکیه و کشورهای حاشیه خلیج فارس را بیشتر مورد انتخاب خود قرار می‌دهند.
گردشگری در جهان
اصطلاحات «توریسم» و «توریست» اولین بار در سال ۱۹۳۷ توسط جامعه ملل مورد استفاده قرار گرفتند و به مرور انواع گونه‌شناسی گردشگری پدید آمد. گردشگری به سفر به خارج از کشور و با مدت زمان بیش از ۲۴ ساعت اطلاق میشود. درسال ۱۹۵۰ میلادی جهان تنها حدود ۲۵ میلیون توریست را به خود دیده بود اما در سال ۲۰۰۷ این آمار به ۸۲۵ میلیون نفر در سال رسید و در سال ۲۰۱۷ در مجموع ۱ میلیارد ۳۲۳ میلیون نفر توریست برای بازدید از مقاصد تاریخی و گردشگری طبیعی سایر کشورها خاک کشور خود را ترک کردند. پیش‌بینی میشود تا سال ۲۰۳۰ جهان بیش از ۱.۸ میلیارد گردشگر را به خود ببیند که این نوید از یک چشم انداز بسیار روشن این صنعت در جهان را به ما می‌دهد. صنعت گردشگری در بیش از ۱۵۰ کشور، یکی از ۵ منبع اصلی کسب ارز خارجی است. در بیش از ۸۰ کشور، رتبه اول را به خود اختصاص می‌دهد. در این میان کشورهای در حال توسعه نیز از مزایای این صنعت بی‌نصیب نمانده‌اند، چنانکه در اکثریت قاطع کشورهای در حال توسعه به جز برخی کشورها همچون ایران، گردشگری یکی از منابع اصلی درآمد و در یک‌سوم کشورهای فقیر عمده‌ترین منبع درآمد بوده است. توسعه صنعت گردشگری برای کشورهای درحال توسعه که با معضلاتی چون نرخ بالای بیکاری، چهره بین المللی مخدوش، محدودیت منابع ارزی و اقتصاد تک محصولی عمدتا نفتی مواجهند، از اهمیت فراوانی برخوردار است.
گردشگری و افزایش درآمد
وقتی توریستان و مسافران به کشور مقصد وارد می‌شوند لزوما باید هزینه‌هایی را در آن کشور بپردازند مثل هزینه غذاها و مکان اقامت، هتل، مهمانخانه، هزینه‌ها و مخارج تفریحات و هزینه‌های حمل و نقل، جابجایی‌های بین شهری، هزینه گشت‌ها، تورها و همچنین پولی که بابت خرید سوغاتی و کالای بومی کشور میزبان می‌پردازند. هزینه ورود به موزه یا مکان دیدنی این هزینه‌ها از طریق ارزی که وارد کشور میزبان می‌کنند باعث رونق اقتصادی کشور میزبان می‌شوند، به گردشگران صادرات نامرئی هم می‌گویند. همچنین با توسعه و رونق فضای گردشگری و فعالیت‌های گردشگری زمینه برای ایجاد اشتغال فراهم میشود. این امر برای کشورهایی که با جمعیت جوان و درحال توسعه بسیار مفید است از هر ۱۰۰ گردشگر که وارد کشور میزبان میشود ۱۰ فرصت شغلی برای افراد کشور میزبان ایجاد خواهد شد.
انواع گونه‌شناسی گردشگری
۱. گردشگری تاریخی
۲. گردشگری مجازی
۳. گردشگری درمانی
۴. گردشگری تفریحی
۵. گردشگری زمستانی
۶. گردشگری انبوه
۷. گردشگری انتظار
که در ادامه مطلب با برخی از این گونه‌های گردشگری بیشتر آشنا خواهیم شد:
گردشگری درمانی
سفرهای گردشگر درمانی یکی از انواع گونه‌شناسی گردشگری می‌باشد که از گذشته تا کنون همواره وجود داشته است. برای مردم تا قبل از قرن هجدهم اهمیت چندانی نداشت و تنها عده بسیار کمی به آن اعتقاد داشتند در انگلیس شهرهایی دارای چشمه‌های آب گرم بودند و عموماً مناطقی که آب‌های معدنی داشتند برای درمان امراض مختلف از بیماری‌های روده‌ای گرفته تا کبدی و برونشیت مورد توجه قرار می‌گرفتند و به طور کلی میتوان سفر به چشمه‌های آب گرم و گرمابه‌ها برای درمان به طور رسمی و عمومی برای اولین بار از انجا آغاز شد. امروزه برخی از کشورهای درحال توسعه در زمینه های پزشکی، بهداشت و درمان، اقدام به ایجاد و توسعه شهرک‌های گردشگری درمانی در بخش های مختلف کشورهای خود نموده‌اند تا بیمارانی که نیاز به عمل‌های جراحی دارند و تحت بیمه‌های درمانی قرار ندارند، تصمیم به درمان خود در کشورهای میزبان گردشگران درمانی نمایند که این کشورها به دلیل حضور بلندمدت بیماران در مراکز درمانی به علت طولانی شدن مدت بهبودی، درآمد قابل توجهی از این طریق کسب می‌کنند. کره جنوبی، با جذب ۱۰ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۳ (میلادی) از این طریق، در جهان، رکورددار است.
گردشگری انتظار
گردشگری انتظار (Expectation Tourism) یکی از انواع گردشگری است که به تازگی در سال ۲۰۱۷ میلادی به روش علمی شناسایی و معرفی شده است. البته این نوع گردشگری از سده‌های قبل نیز در نقاط مختلف جهان وجود داشته است. در این نوع گردشگری بازدیدکنندگان به نقاط و مکان‌هایی مسافرت می‌کنند که معتقد هستند ناجی بشریت ارتباطی با آن نقاط داشته و یا دارد. این اصطلاح برای اولین بار در مقاله‌ای به همین عنوان در نشریه در بلژیک معرفی گردیده است. البته برخی از سفرهای زیارتی نیز ازین قبیل گردشگری‌ها به حساب می‌آیند که همانطور که کمی قبل به آن اشاره نمودیم به تازگی این نوع از گردشگری وارد گونه‌های رسمی سفرهای گردشی در جهان به شمار رفته است.
گردشگری زمستانی
بیش از ۹۰ درصد ورزش‌های زمستانی از اختراعات طبقات مرفه انگلستان هستند که در بدو امر در روستاهای زرمات، والایس و سنت موریتس سوئیس در سال ۱۸۶۴ مطرح و معرفی شده‌اند و تا به امروز در شکل‌های گوناگون و در نقاط مخلتف سردسیر برگزار می‌شوند. نخستین تور ورزشی زمستانی برای ایام تعطیل یا تعطیلات زمستانی در سال ۱۹۰۳میلادی عازم آولبودن شد که آن هم درکشور سوئیس بود. ورزش سازماندهی شده در بریتانیا پیش از رسیدن به کشورهای دیگر به رونق رسیده بود. واژگان ورزش شاهد این مدعا هستند از جمله: راگبی، فوتبال و بوکس که تماماً ریشه انگلیسی دارند. تنیس که یک ورزش اصیل فرانسوی است از سوی بریتانیایی‌ها جنبه رسمی پیدا کرد و قانونمند شد و حتی اولین میزبانی رقابت‌های قهرمانی در قرن نوزدهم را عهده‌دار شد. (درویمبلی) ورزش‌های زمستانی پاسخ طبیعی به نیاز کلاس خاصی به تفریح در سردترین فصل سال بود. برخی معتقدند، مناطقی زیادی در ایران مانند لرستان ظرفیت مناسبی برای توسعه گردشگری زمستانی دارند.
گردشگری تاریخی
این گردشگری یکی از انواع گونه‌شناسی گردشگری است که اشخاص برای دیدن بناها، کاخ‌ها و موزه‌ها و هرآنچه به اصل و ریشه‌های تمدن باستانی کشور مقصد ختم میشود گفته میشود. این‌گونه از گردشگری که گردشگری میراث فرهنگی نیز نامیده میشود به بازدید از موزه‌ها، بناها و مکان‌های تاریخی می‌پردازد. امروزه بخش قابل توجه‌ای از گردشگری را به خود اختصاص داده است. ایران به دلیل دارا بودن هزاران بنای با ارزش تاریخی در این زمینه می‌تواند بسیار موفق باشد. گردشگری تاریخی_فرهنگی نوعی دیگر از گردشگری است که برای شناخت فرهنگ، تمدن، آداب‌ورسوم و سنت‌های یک گروه، جامعه، شهر یا یک کشور از طریق بازدید بناهای باستانی و معماری دوره‌های مختلف تاریخی، موزه‌ها و شرکت در جشنواره‌های هنری انجام میشود. گردشگری فرهنگی خواهان آشنایی بافرهنگ مناطق مختلف و کاوش در چشم‌اندازهای فرهنگی جوامع انسانی و درک آن‌هاست. امروزه، آثار باستانی و تاریخی جاذبه‌های فرهنگی از عوامل مهم در جذب گردشگری است. چراکه آثار باستانی و کهن هر جامعه‌ای معرف فرهنگ خاص همان کشور و دارای ویژگی‌ها و ارزش‌های درخور توجه همان مملکت و مرزوبوم است. این آثار دارای ارزش‌های معنوی بسیار زیاد برای آن قوم و جاذبه‌ای برای دیگران است و در نتیجه باعث جلب و جذب دیگران برای بازدید و شناخت آن جاذبه‌ها و آثار میشود.
گردشگری مجازی
گردشگری مجازی مقوله بسیار جالب اما جدیدی است که حداکثر ۲۰ سال از پدید آمدن آن نمی‌گذرد و یکی از انواع گونه‌شناسی گردشگری جدید محسوب میشود. در گردشگری‌های مجازی، اشخاص در سرزمین دیجیتالی داده‌هایی صوتی، متنی و تصویری از دنیای فیزیکی پیرامون ما را دریافت می‌کنند. دور دنیا با یک کلیک، یک آرزوی دیرینه بود ازمانی که بشر با سیستم‌های کامپیوتری آشنا شد در فکرش افتاد که امروزه از مرحله واقعیت به حقیقتی غیرقابل انکار مبدل شده‌است. با استفاده از تورهای مجازی به راحتی کاخ‌ها، موزه‌ها و مناطق بسیار دور دست را تنها با یک کلیک ساده در گوگل میتوانید بازدید کنید و ساعت‌ها در آن مناطق در هر ساعت از شبانه روز وقت بگذرانید. این دسته از تورها با استفاده از تصاویر ویدئویی و عکس‌های سه‌بعدی چشم‌اندازهای زیبایی را از محل سفر نشان می‌دهند تا تمایل افراد برای انجام این مسافرت افزایش یابد که در مطلب معرفی تور مجازی به صورت کامل به آن پرداختیم. مجریان تورهای مجازی معمولاً عکس‌های روی اینترنت را بسیار باکیفیت و با تمام جزییات آن مکان به نمایش می‌گذارند. برای تهیه این قبیل تصاویر عکاس مجبور است که چند عکس را از قسمت‌های مختلف فضای مورد نظر تهیه کرده و آن‌ها را به صورت ماهرانه‌ای در کنار یکدیگر قرار دهد که برای کسب اطلاعات دقیق تر میتوانید به مطلب عکاسی پاناروما مراجعه نمایید. تور مجازی عبارت است از ترکیبی از تصاویر، نماهای ۳ بعدی، نماهای سراسرنما (۳۶۰ درجه)، ویدئو، صوت و … که یک فضای حقیقی را مدل‌سازی کرده و به کاربر امکان می‌دهد که در این فضا به صورت مجازی به گشت وگذار بپردازد و از محیط مجازی اطلاعات مورد نظر خود را کسب کنند.
گردشگری تفریحی
سفر تفریحی از ابداعات انگلستان بود و ریشه در عوامل جامعه شناختی داشت. بریتانیا نخستین کشور اروپایی بود که انقلاب صنعتی را آغاز نمود و جامعه صنعتی نخستین جامعه‌ای بود که فرصت تفریح را برای تعداد روزافزونی از مردم فراهم می‌آورد. در شروع کار این تفریحات برای طبقه کارگری ممکن نبود بلکه صاحبان ماشین تولید مالکین کارخانجات و تجار و اقتصاد مدارها از این فرصت بهره‌مند بودند. بدین ترتیب طبقه متوسط هم پدید آمد. در نامگذاری بسیاری از این مناطق ردپایش از اصل و ریشه بریتانیایی دیده میشود. مثلاً در نیس که اولین مرکز تفریحی ایام تعطیلات در فرانسه بود مراسم ویژه‌ای به نام پرومناد دزانگلی برگزار میشود. در بسیاری از دیگر ایام تاریخی قاره اروپا و حتی نامگذاری هتل‌های قصرگونه نیز این قاعده مستثنی نیستند. نام‌هایی چون هتل بریستول، کارلتون و مجستیک جملگی نشان از تأثیرگذاری‌های مشتری‌های انگلیسی دارند.
بیشتر بخوانید:
مروری بر جاذبه‌های گردشگری آمریکا
آشنایی با جاذبه‌های گردشگری امریکا
منبع: types of tourism typology
